ضعف رژیم ايران در حال آشکار شدن است

ضعف رژیم ايران در حال آشکار شدن است

فرانكفورتر روند شاوFR  شنبه   7  بهمن 1402 - 27 ژانويه 2024 
تشدید درگیری ایران و پاکستان: حملات هوایی و فراخواندن سفرا

ارتش ایران به مناطقی در پاکستان، سوریه و عراق موشک شلیک کرده است. آنها می خواستند قدرت و اراده خود را نشان دهند.

- از زمان آغاز جنگ اسرائیل در نوار غزه، ایران با همکاری نیروهای نیابتی خود، برنامه ای را علیه اسرائیل و آمریکا پیش برد.

- ایران با حملات موشکی به سه کشور همسایه تلاش کرده است قدرت نظامی و عزم خود را به نمایش بگذارد.

- پاکستان تنها کشوری بود که از میان سه کشور مورد حمله قرار گرفت و با اقدام عملی پاسخ داد و به مخالفان بلوچ در ایران حمله هوایی کرد.

- ایران و نیروهای نیابتی آن در تلاش هستند تا خود را به عنوان قدرت اصلی در برابر اسرائیل و آمریکا مطرح کنند.

این مقاله برای اولین بار به زبان آلمانی در دسترس است - اولین بار توسط مجله فارین پالیسی در 23 ژانویه 2024 منتشر شد.

از زمان آغاز جنگ بین اسرائیل و حماس، ایران و مجمع‌الجزایر نیابتی‌اش کمپین مشترکی را علیه اسرائیل و نیروهای آمریکایی در خاورمیانه انجام داده‌اند. این کمپین ایالات متحده را به یک درگیری در حال گسترش کشانده است.

ایران با حملات موشکی اخیر خود به سه کشور همسایه، نشان دهنده یک مرحله بالقوه جدید در ناآرامی های در حال گسترش است، مرحله ای که به نظر می رسد خاورمیانه را به یک جنگ منطقه ای نزدیکتر می کند. ایران با این حملات به دنبال نشان دادن قدرت و عزم نظامی خود بود. اما آنها به چیز دیگری هم خیانت کردند: ضعف ذاتی ایران و محدودیت های استراتژیک آن.

سوریه، عراق و پاکستان: ایران موشک و پهپاد شلیک کرد

در 16 ژانویه، ایران از ترکیبی از موشک‌های بالستیک و پهپادها برای حمله به اهدافی در سوریه، عراق و پاکستان استفاده کرد که مقامات گفتند با اطلاعات اسرائیل و گروه‌های تروریستی ضد دولتی مرتبط بودند. گزارش ها حاکی از آن است که این حملات در پاسخ به بمب گذاری های انتحاری در شهر جنوبی کرمان در اوایل ماه جاری که منجر به کشته شدن دست کم 84 ایرانی شد، صورت گرفت.

اگرچه دولت اسلامی مسئولیت این حمام خون را برعهده گرفت که به جمعیتی که در مراسم بزرگداشت سرلشکر قاسم سلیمانی از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حمله کردند، مقامات ایرانی اسرائیل و ایالات متحده را نیز مقصر دانستند.

در پاسخ وقیحانه، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی رگباری از موشک‌های بالستیک و پهپادها را پرتاب کرد که ساختمان‌های شمال غرب عراق را مورد اصابت قرار داد و ویلای یک تاجر برجسته کرد در اربیل عراق را ویران کرد. مقامات ایرانی این تاجر را متهم کردند که یک مامور اسرائیلی است. راکت ها همچنین به خانه خشت و گلی یک خانواده بلوچ در شهر روستایی کوه سبز پاکستان اصابت کرد. مقامات ایرانی ادعا کردند که آنها با گروه تروریستی ضد دولتی جیش العدل مرتبط هستند. این اقدام گواهی بر توانایی های موشکی پیشرفته ایران بود و به وضوح نشان داد که تهران می تواند به میل خود و بدون عواقب قابل توجهی، حاکمیت کشورهای همسایه را نقض کند.

حملات موشکی و پهپادی ایران: غیرنظامیان کشته شدند

اگرچه اطلاعات زیادی در مورد حملات در سوریه که به مناطق تحت کنترل شورشیان حمله کردند، در دست نیست، مقامات عراقی و پاکستانی گزارش دادند که این حملات به خانه‌های خانواده‌ها در کشورهایشان حمله کرده است. گفته می شود که حداقل شش غیرنظامی بی گناه از جمله دو دختر جوان و یک کودک نوپا کشته شده اند. برای رهبری ایران، قربانیان اهمیت کمتری نسبت به اثر نمایشی اقدام داشتند. ایران با تصمیم خود برای مقابله به مثل می خواست پیامی روشن به دشمنان خود به ویژه اسرائیل و آمریکا بدهد: هرگونه تجاوز به ایران با انتقام سریع و سخت مواجه خواهد شد.

ایران بارها تمایل خود را برای پاسخ به دشمنان با حملات موشکی به کشورهای همسایه نشان داده است. در سال 2019، ایران در تلاش برای بسیج حمایت ریاض از کمپین فشار دولت ترامپ علیه ایران، به تاسیسات نفتی عربستان سعودی با موشک‌های کروز و هواپیماهای بدون سرنشین حمله کرد.

ایران برای انتقام گرفتن از سال 2022، در پاسخ به یک سری حملات خرابکارانه در ایران که با اسرائیل مرتبط بود، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک رگبار راکت شلیک کرد که یک مرکز کردها را در اربیل منهدم کرد. مقامات ایرانی مدعی شدند که موساد از این تاسیسات برای طراحی عملیات در ایران استفاده کرده است.

حتی تحریک آمیزتر، ایران به ترور سلیمانی با شلیک موشک به نیروهای آمریکایی مستقر در پایگاه هوایی عین الاسد در عراق در ژانویه 2020 پاسخ داد. این حمله به راحتی می‌توانست به جنگ تیراندازی با آمریکا تبدیل شود، اگر تصمیم‌گیری نامنظم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا و سرنگونی پرواز ۷۵۲ اوکراین توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با یک موشک ضدهوایی نبود. اگر بلافاصله پس از حمله موشک با موشک آمریکایی اشتباه گرفته می شد، ممکن بود یک جوخه شلیک وجود داشته باشد. با این حال، در تمام این حملات - که هیچ کدام کشنده نبودند، به استثنای هواپیمای سرنگون شده - ایران مجبور به تلافی نظامی نبود. عدم پاسخگویی، رفتار ایران را تقویت کرد و به شناخت سیاست تلافی جویانه آن به عنوان یک گزینه واقع بینانه کمک کرد.

یک مرکز پزشکی متروکه که سوریه می گوید توسط موشک های ایران مورد اصابت قرار گرفته است.

هدف از حملات ایران نشان دادن اراده برای تشدید است

حملات اخیر ایران باید به دشمنانش یادآوری کند که هم اراده و هم توانایی تشدید تنش را دارد. موشک های آن دقیق هستند و می توانند علیه اهداف در هر نقطه از منطقه مورد استفاده قرار گیرند. اما در حالی که ایران توانسته عزم و توانمندی های خود را نشان دهد، این کار را با حمله به پیام رسان ها انجام داده است. اگرچه او اسرائیل و آمریکا را در حملات انتحاری کرمان مقصر دانست، اما هیچ کدام را تلافی نکرده است. و علیرغم حمایت صریح خود از مردم غزه، ایران به دنبال استفاده از قدرت نظامی خود به نفع آنها نبوده است.

در عوض، ایران موشک‌های بالستیک را به خانه‌های خانواده‌های منزوی - نه اهداف نظامی - در کشورهای ضعیف شلیک کرد. ایران تصمیم گرفت اقداماتی را علیه کشورهایی انجام دهد که معتقد بود با عواقب جدی یا تشدید تنش مواجه نخواهند شد.

پاکستان تنها با کلمات پاسخ نداد و حملات هوایی را آغاز کرد

دولت سوریه حمله ایران را به رسمیت نشناخته و از آنجایی که موشک ها در قلمرو شورشیان سقوط کرده است، احتمالاً از این تلاش حمایت کرده است. دولت عراق که توسط سیاستمداران نزدیک به ایران کنترل می‌شود، از اقدامات ایران شرم‌زده و مضطرب به نظر می‌رسد و اقدامی متواضعانه انجام می‌دهد و سفیر خود را فرا می‌خواند و به نشانه اعتراض، یک تظاهرات دیپلماتیک صادر می‌کند. با این حال، به دلیل نفوذ زیاد ایران در میان شبه نظامیان شیعه به شدت مسلح عراق و در داخل مقامات عراقی، بغداد قادر به انجام کارهای بیشتری نبود.

پاکستان تنها کشوری بود که قادر بود به تجاوزات ایران با چیزی غیر از کلام پاسخ دهد. ارتش پاکستان نه تنها سفیر خود را از تهران خارج کرد و سفیر ایران را از ورود به کشور منع کرد، بلکه بلافاصله به مخالفان بلوچ در ایران حمله هوایی کرد. اما پس از آن که ایران در تبادلی که منجر به کشته شدن حداقل 11 غیرنظامی و باقی ماندن آوار دود در محله های هر دو کشور شد، اقدام مشابهی انجام داد، دولت پاکستان بیانیه ای صادر کرد. آنها در این بیانیه ایران را کشوری «برادر» توصیف کردند و خواستار کاهش تنش شدند. همانطور که رهبری ایران مطمئناً پیش‌بینی کرده بود، پاکستان تمایلی به طولانی کردن خصومت‌ها نداشت و این بدان معنا بود که اقدامات ایران یک بار دیگر عواقب عمده‌ای نخواهد داشت.

بنابراین، ایران قادر است – و به آن وابسته است – در موقعیت بازدارندگی خود قرار گیرد. علیرغم اهمیت منطقه ای ارتش خود، ایران این قدرت را ندارد که نبرد را به دشمنان خود برساند یا مستقیماً با مخالفان قدرتمندتر رقابت کند. حتی در جنگ‌های سوریه و عراق، که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به شدت درگیر آن بود، نیروهای تحت رهبری ایران در هر دو درگیری دست و پنجه نرم کردند تا اینکه روسیه و ایالات متحده مداخله کردند. تحت حمایت نیروی هوایی روسیه، نیروهای تحت حمایت ایران موفق شدند جریان را علیه شورشیان سوری برگردانند و این ائتلاف به رهبری ایالات متحده بود که مسئول اصلی شکست داعش در سوریه و عراق بود.

حمله نشان دهنده ضعف است: نیروی هوایی ایران ضعیف به نظر می رسد

ایران از قابلیت های موشکی و پهپادی چشمگیری برخوردار است، اما این قابلیت ها تنها در حد محدودی قابل استفاده است. در مقایسه با برخی از همسایگان خود، نیروی هوایی ایران ضعیف است و به ابزارهای قدیمی دوران جنگ سرد مانند فانتوم F-4 متکی است. نیروی زمینی ایران ممکن است قدرت کمتری داشته باشد، اما در دفاع قوی‌تر است و نمی‌تواند به راحتی سرزمین‌های فراتر از مرزهای ایران را تصرف یا در اختیار بگیرد. 

توانایی های شبه نظامیان شیعه ایران نیز به همین ترتیب محدود است. آنها زمانی بیشترین تاثیر را دارند که به عنوان شورشیان در مناطق اصلی خود یا به عنوان اخلالگران سیاسی عمل کنند. مگر اینکه محیط مساعدی برای آنها فراهم شود یا توسط یک قدرت نظامی خارجی قدرتمندتر مانند سوریه حمایت شود، برای عملیات متعارف مناسب نیستند. آنها می توانند بمب های کنار جاده ای کار بگذارند، خمپاره شلیک کنند، موشک ها و پهپادها را پرتاب کنند، رقبای محلی را ربوده و بکشند، و حملات کمین انجام دهند، اما تمام.

چنین تاکتیک‌هایی همچنان می‌توانند مؤثر باشند، به‌ویژه به این دلیل که مقابله با آن‌ها بدون درگیر شدن در کمپین‌های مستمر و متعهد کردن نیروهای قابل توجه برای ارتش‌های دولت‌های خارجی دشوار است. استفاده از شبه نظامیان شیعه علیه نیروهای آمریکایی در سوریه و عراق نمونه خوبی از این موضوع است. اگرچه ایالات متحده گهگاه به شیوه ای محدود انتقام گرفته است، اما تا حد زیادی در پاسخ به بیش از 120 حمله موشکی به نیروهای آمریکایی که توسط شبه نظامیان مورد حمایت ایران از اکتبر انجام شده است، تردید داشته است. این به این دلیل است که هیچ راه آسانی برای اقدام علیه این شبه نظامیان بدون مبارزه مستقیم با آنها وجود ندارد. این امر نه تنها ایالات متحده را به جنگ دیگری در خاورمیانه می کشاند که بدون شک در سیاست داخلی آمریکا محبوبیتی ندارد، بلکه تلاش های مستمر ایالات متحده علیه داعش و همچنین روابط با عراق را نیز به خطر می اندازد.

آمریکا باید ارتش خود را از منطقه خارج کند: ایران در حال اعمال فشار است

پاسخ دولت عراق به حمله اخیر آمریکا که منجر به کشته شدن یکی از رهبران شبه نظامی در بغداد شد که به دنبال پایان دادن به حضور نظامی آمریکا در این کشور بود، نمونه ای از حساسیت های سیاسی است. ارتش ایران به مناطقی در پاکستان، سوریه و عراق موشک شلیک کرده است. آنها می خواستند قدرت و اراده خود را نشان دهند. حوثی ها در یمن از استراتژی مشابهی برای جلوگیری از حمل و نقل دریایی از طریق دریای سرخ استفاده می کنند. باز هم حوثی ها به موشک ها و هواپیماهای بدون سرنشین متکی هستند و مایلند شکست های محدودی از سوی ایالات متحده را تحمل کنند. آنها می توانند فرض کنند که ایالات متحده نمی خواهد جنگی در یمن به راه بیندازد و بنابراین منابع و قدرت آتش کافی را برای تهدید جدی کنترل حوثی ها بر سرزمین خود متعهد نخواهد کرد. حوثی ها مایل به پذیرش برخی ضررها هستند زیرا معتقدند منافع سیاسی تلاش های آنها بیشتر از خطرات آن است.

همین امر در مورد ایران و دیگر نیروهای نیابتی آن نیز صدق می کند، به همین دلیل آنها به اعمال فشار ادامه می دهند. آنها امیدوارند که ایالات متحده را در موقعیتی غیرقابل پیروزی درگیر کنند که در نهایت می تواند واشنگتن را به کنار گذاشتن تعهدات نظامی خود در منطقه به جای اختصاص منابع بیشتر برای حفظ وضعیت موجود، سوق دهد.

نیروهای نیابتی ایران می‌توانند در معرض خطر ضربه محدود از سوی ایالات متحده و اسرائیل باشند، زیرا چیزی برای از دست دادن ندارند. از سوی دیگر، ایران اگر بخواهد درگیری مستقیم با ایالات متحده یا اسرائیل ایجاد کند، چیزهای بیشتری برای از دست دادن خواهد داشت. به عنوان مثال، ایران نمی تواند محاصره دریایی حوثی ها در دریای سرخ را در تنگه هرمز اجرا کند. در حالی که او می‌تواند تلاش کند، خطر تشدید تنش مستقیم با ایالات متحده، را کم نماید. ناگفته نماند فشاری که بر روابط با چین و همسایگانش وارد می کند، یک خطر بزرگ است.

علیه اسرائیل و آمریکا: ایران می خواهد به مهم ترین قدرت تبدیل شود

میل به کاهش ریسک به این دلیل است که چرا ایران بسیاری از خشونت ها را به کارگزاران خود واگذار می کند - و چرا کارگزاران رهبری اقدام نظامی علیه دشمنان خارجی را در بحران کنونی به عهده گرفته اند. او با انجام فعالیت های استراتژیک خود از طریق نیابتی ها، مبارزه را از آستان ایران دور نگه می دارد و در نتیجه هزینه ها را به کشورهای دیگر منتقل می کند.

در شرایط کنونی که ایران و دست نشانده هایش به دنبال این هستند که خود را به عنوان قدرت اصلی در برابر اسرائیل و آمریکا نشان دهند، کارت های کمی برای بازی کردن دارند. این امر به ویژه در مورد اقدامات نظامی صدق می کند، جایی که آنها معمولاً به تاکتیک های انحرافی محدود می شوند. آنها می توانند از فواصل دور به اهداف شلیک کنند و از تهدید این کار به عنوان وسیله ای برای اعمال فشار بر همسایگان و دشمنان استفاده کنند، اما ایران و کارگزارانش  نمی توانند کار بیشتری انجام دهند. آنها نمی توانند جنگ خود را به اسرائیل ببرند یا فلسطین را با زور آزاد کنند.

در عوض، آنها به اقدامات تحریک آمیز در تلاش برای تأثیرگذاری بر محیط سیاسی محدود می شوند. برای ایران، چنین اقداماتی، هم آنچه را که می‌تواند انجام دهد و هم محدودیت‌هایی که ایران مایل است برای هدف خود انجام دهد را آشکار می سازد.

درباره نویسنده

افشون استوار، دانشیار مسائل امنیت ملی در دانشکده فوق لیسانس نیروی دریایی و نویسنده کتاب پیشتاز امام: دین، سیاست و سپاه پاسداران ایران است. توییتر (X): @AOstovar.

این مقاله برای اولین بار به زبان انگلیسی در مجله "ForeignPolicy.com" در 23 ژانویه 2024 منتشر شد - به عنوان بخشی از یک همکاری، اکنون به صورت ترجمه برای خوانندگان پورتال های IPPEN.MEDIA نیز در دسترس است.
 
https://www.fr.de/politik/irans-raketenangriffe-auf-pakistan-syrien-irak-soll-bereitschaft-zur-eskalation-zeigen-im-nahostkonflikt-zr-92799464.html