آیا یک دادگاه بین‌المللی علیه رژیم ملایان ایران برگزار خواهد شد؟
۲۷ سپتامبر ۲۰۲۴
در حالی که رئیس‌جمهور جدید ایران در نیویورک حضور داشت، اعدام‌ها در ایران ادامه یافت. عکس: dpa/Ahmed Jalil
گزارشی از سازمان ملل متحد تهران را به ارتکاب جنایت علیه بشریت متهم می‌کند. کارشناسان در برلین در مورد پیامدهای آن بحث کردند.
بقلم: نوربرت والت
در ظاهر، رژیم ملایان ایران همچنان در تلاش است تا چهره‌ای از حکومتی پایدار و بدون چالش ارائه دهد. حضور مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور جدید ایران در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک نیز گواه این تلاش است. اما در داخل کشور، مسیر سرکوب بی‌رحمانه همچنان ادامه دارد. شورای مقاومت ایران اعلام کرده که از زمان روی کار آمدن پزشکیان، ۱۹۱ زندانی در ایران اعدام شده‌اند.
جنایات تا امروز ادامه دارد
با این حال، فشار بر رژیم در حال افزایش است. برای ملایان، ۱۷ ژوئیه امسال روز خوبی نبود. آن‌ها تا آخرین لحظه سعی داشتند مانع انتشار گزارش جاوید رحمان شوند. رحمان، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر ایران است. او در تحقیقی دقیق، از جمله به کشتار سال ۱۹۸۸ پرداخت که در آن ۳۰ هزار زندانی سیاسی اعدام شدند. او همچنین شرایط شکنجه و اعدام هزاران مخالف سیاسی در بازه زمانی ژوئن ۱۹۸۱ تا مارس ۱۹۸۲ را بررسی کرد.
نتیجه‌گیری رحمان پس از مصاحبه‌های متعدد با شاهدان و بررسی اسناد موجود، بسیار واضح است. او به‌صراحت از «جنایت علیه بشریت» و «نسل‌کشی» سخن می‌گوید. تجزیه و تحلیل‌های او درباره حوادث ۱۹۸۸ با این جمله منتهی می شود: «با توجه به شواهدی که به دست گزارشگر ویژه رسیده است، او به این نتیجه رسیده که جنایات ارتکابی علیه بشریت، به‌ویژه قتل هزاران زندانی سیاسی از طریق اعدام‌های خودسرانه، عجولانه و غیرقانونی، شکنجه، آزار و ناپدید شدن اجباری و دیگر رفتارهای غیرانسانی علیه زندانیان سیاسی و همچنین نسل‌کشی، در جمهوری اسلامی ایران بین اواخر ژوئیه تا اواخر سپتامبر ۱۹۸۸ رخ داده است.» او همچنین اضافه می‌کند که این جنایات تا امروز ادامه دارد.
در ایران، هیچ‌کس نمی‌تواند به دنبال حقیقت و عدالت باشد
نتایج این گزارش آن‌چنان روشن است که موضوع پیگرد قانونی فوراً مطرح می‌شود. خود رحمان نیز این پرسش را مطرح می‌کند. در داخل کشور، چنین امکانی وجود ندارد. او در گزارش خود می‌گوید: «در حال حاضر هیچ امکانی برای جستجوی حقیقت و عدالت در جمهوری اسلامی ایران وجود ندارد.» او از کشورهای عضو سازمان ملل درخواست می‌کند تا «از صلاحیت قضایی جهانی استفاده کنند» تا «جنایات علیه بشریت و نسل‌کشی و سایر نقض‌های جدی حقوق بشر که جنایات بین‌المللی محسوب می‌شوند» مورد پیگرد قرار گیرند.
چگونه این امر ممکن است؟ یکی از موضوعاتی که در کنفرانسی در برلین مورد بحث قرار گرفت، همین بود. از جمله دعوت‌کنندگان به این کنفرانس ریتا زوسموت، رئیس سابق بوندستاگ، بود. هرتا دویبلر-گملین، وزیر دادگستری سابق آلمان (حزب سوسیال دموکرات) که در این نشست شرکت داشت، گزارش رحمان را «تکان‌دهنده» توصیف کرد و از «انرژی جنایتکارانه ملایان» به‌شدت ابراز شگفتی کرد. او همچنین گفت که این گزارش اکنون «مبنایی برای تحقیقات رسمی علیه رژیم ایران» فراهم کرده است.
کارشناس آلمانی پیشنهاد تشکیل دادگاهی مانند دادگاه یوگسلاوی را مطرح می‌کند
با این حال، تا آن زمان موانع حقوقی بسیاری باید برطرف شوند. یکی از دلایل این است که مفاد مرسوم (سنتی) کنوانسیون نسل‌کشی فقط به گروه‌های ملی، قومی، نژادی یا مذهبی محدود می‌شود و اعضای اپوزیسیون سیاسی از آن مستثنی هستند.
ولفگانگ شومبورگ، یکی از حقوق‌دانان برجسته در این زمینه است. او نه تنها قاضی در دادگاه فدرال آلمان بود، بلکه عضو دادگاه کیفری یوگسلاوی و رواندا وابسته به سازمان ملل نیز بود. شومبورگ در گفتگو با روزنامه ما توضیح داد که «دادگاه بین‌المللی کیفری (ICC) در حال حاضر با پرونده‌های فوری روبرو است» و «دوره زمانی ۱۹۸۸ تا زمان تأسیس دادگاه بین‌المللی کیفری در حوزه صلاحیت آن دادگاه قرار نمی‌گیرد.» از نظر او، اکنون زمان آن رسیده است که بر اساس نمونه‌های رواندا یا یوگسلاوی سابق، «یک دادگاه ویژه تأسیس شود که وظیفه آن پیگیری شدیدترین جنایات بین‌المللی باشد که از سال ۱۹۸۸ در قلمرو ایران رخ داده است.»
https://www.stuttgarter-zeitung.de/inhalt.terror-in-teheran-ein-un-tribunal-gegen-das-iranische-mullah-regime.7dad6d18-b846-4c10-a238-264e50341a19.html